Idź z prądem: prądy oceaniczne w Morzu Śródziemnym

Morze Śródziemne jest jednym z najbardziej popularnych miejsc dla żeglarzy, którzy zabierają swoją łódź i walczą z żywiołami, lub rywalizują z innymi żeglarzami w jednych z wielu regat. Niezależnie od tego, czy jesteś żeglarzem rekreacyjnym czy wyczynowym, powinieneś mieć podstawowe zrozumienie wszystkiego, co wpływa na żeglowanie. Oznacza to umiejętność odczytywania chmur i przewidywania pogody na ich podstawie, wiedzę na temattypów wiatrów występujących w regionie w różnych okresach czasu oraz zrozumienie prądów oceanicznych i ich wpływu na żeglarstwo. Prądy te mogą być zarówno przeszkodą, jak i pożądanym wzmocnieniem. Czytaj dalej, aby dowiedzieć się, jak wykorzystać je na swoją korzyść.

Prąd oceaniczny to w istocie duży zbiornik wody morskiej stale poruszający się w wyniku działania różnych sił na niego działających. Jest to stały cykl pionowych i poziomych ruchów mas wody w morzach i oceanach. Wiatry na powierzchni morza, różne ciśnienia w wodzie na różnych głębokościach oraz siły pływowe pochodzące od księżyca i słońca przyczyniają się do powstawania prądów oceanicznych. Ich kierunek jest następnie określany przez obrót Ziemi i okresowe wiatry.

Morze Śródziemne można by uznać za bardzo duże jezioro, ponieważ ze wszystkich stron otoczone jest lądem, a z Oceanem Atlantyckim łączy je jedynie wąska Cieśnina Gibraltarska. Jeśli wymienimy wszystkie kraje alfabetycznie, Morze Śródziemne kąpie brzegi Albanii, Algierii, Bośni i Hercegowiny, Chorwacji, Egiptu, Francji, Grecji, Włoch, Izraela, Libanu, Libii, Malty (państwo wyspiarskie), Monako, Czarnogóry, Maroka, Słowenii, Hiszpanii, Syrii i Turcji. Nic dziwnego, że Morze Śródziemne jest również znane jako most pomiędzy trzema kontynentami, a jego powierzchnia wynosi około 2500 km² i obejmuje Afrykę, Azję i Europę.

W basenie Morza Śródziemnego zazwyczaj nie spotyka się silnych prądów, a wiele z nich jest słabych lub nieistotnych. Wynika to głównie z kontynentalnego położenia i klimatu. Ponieważ w basenie Morza Śródziemnego przez większą część roku panuje gorąca lub łagodna pogoda, woda ma tendencję do parowania. Obniżenie poziomu wody prowadzi wtedy do napływu wody w górnych warstwach z Oceanu Atlantyckiego i Morza Czarnego. Z kolei na większych głębokościach, gdzie woda jest bardziej słona, proces ten przebiega odwrotnie - słona woda wpływa do Oceanu Atlantyckiego i Morza Czarnego. Prądy mogą więc płynąć z Atlantyku i Morza Czarnego do Morza Śródziemnego lub odwrotnie.

Można to łatwo stwierdzić po temperaturze morza. Ogólnie rzecz biorąc, morze jest chłodniejsze i świeższe na zachodzie i ogrzewa się w kierunku wschodnim. Kiedy jest cieplej i woda paruje, można spodziewać się prądów powierzchniowych w kierunku Morza Śródziemnego i odwrotnie. Prądy w Morzu Śródziemnym podążają więc za tym napływem i odpływem, są kierowane przez wybrzeża lądu stałego i wysp, a największy wpływ mają na nie wiatry typowe dla Morza Śródziemnego. Cieśniny między wyspami lub między wyspami a kontynentem mogą również, podobnie jak w przypadku wiatrów, działać jak dysza i znacznie wzmacniać prąd.

W basenie Morza Śródziemnego pływy nie są zbyt silne, choć oczywiście wszystko zależy od pory roku i konkretnego wiatru, który wieje. W normalnych warunkach poziom morza zmienia się o centymetry podczas odpływu i maksymalnie o około jeden metr podczas przypływu. Istnieją oczywiście wyjątki, w których przypływ wraz z falą przybojową od strony morza może podnieść poziom morza nawet o 4 metry (zazwyczaj na północnej Korsyce lub w Cieśninie Genueńskiej). Podobnie jak w przypadku prądów, cieśniny i wąskie kanały mogą wzmacniać pływy. Wreszcie, pora roku również odgrywa rolę - Morze Śródziemne jest bardziej burzliwe w miesiącach zimowych, z większymi falami i silniejszymi prądami.

Kiedy pierwszy raz o tym pomyślisz, może się wydawać, że określenie temperatury wody nie jest dokładnie nauką o rakietach. Albo jest gorąco i słonecznie i woda jest ciepła, albo jest pochmurno i chłodno i woda jest zimna. W rzeczywistości nie jest to takie proste, ponieważ na temperaturę morza wpływa wiele czynników. Na początek na temperaturę wpływają elementy, które nie zmieniają się znacząco w czasie, takie jak ukształtowanie dna morskiego czy głębokość. Są też zmienne, które zmieniają się przez cały czas. Należą do nich przede wszystkim ilość promieniowania słonecznego, prądy i wahania ciśnienia na różnych głębokościach wody (gradient temperatury). Zmiany temperatury morza mogą nam wiele powiedzieć o prądach.

Rozważmy następujący scenariusz - żeglujesz przy pięknej słonecznej pogodzie, a górne pół metra lub więcej wody pod powierzchnią jest ogrzewane przez promienie słoneczne. Jednak nie docierają one dalej, więc woda jest znacznie zimniejsza 10 do 20 metrów głębiej (pięć stopni Celsjusza lub więcej). Takie różnice temperatur prowadzą do konwekcji, pionowego ruchu ku górze, który próbuje wyrównać lub zmniejszyć różnice temperatur. W tym momencie powstaje prąd pionowy.

Ogólnie rzecz biorąc, w południowej części Morza Śródziemnego prądy zazwyczaj płyną z zachodu na wschód, na północy płyną ze wschodu na zachód, a w środku Morza Śródziemnego prądy poruszają się w wirach, które mogą mieć setki kilometrów długości. Dlatego żeglarz ma trzy zmienne (promieniowanie słoneczne, wiatr i prądy), które określają temperaturę morza i na podstawie których może oszacować prądy.

Chociaż prądy na Morzu Śródziemnym nie są bardzo silne, przygotowanie do żeglugi w prądzie leży zwykle na barkach nawigatora lub kapitana. W danym miejscu siła i kierunek prądu stale się zmieniają, choć często powtarzają się okresowo i zachowują się przewidywalnie. Jest to dobra wiadomość dla nawigatora lub kapitana, ponieważ mogą oni przewidzieć prądy na podstawie szczegółowych danych historycznych, tabel, wykresów lub map.

Przed wyruszeniem w rejs warto sporządzić listę przydatnych danych, która powinna zawierać informacje o zanurzeniu jachtu, spodziewanych czasach pływów, ich wysokości, zasięgu, prędkości i kierunku. Sprawdź, jak generalnie zachowuje się prąd w miejscu, do którego prowadzi Twoja trasa - szczególnie na płyciznach, wejściach do marin, cyplach, ujściach rzek, piaszczystych ławicach itp. Nie zapomnij uwzględnić w swoich przygotowaniach prognozy pogody i miej plan awaryjny na wypadek złej pogody. Dzięki tym wszystkim informacjom będziecie w stanie dokładnie zaplanować datę wypłynięcia i przypłynięcia do mariny, wykorzystać prądy pływowe do skrócenia czasu podróży oraz uniknąć potencjalnych niebezpieczeństw, które mogą spowodować prądy i pływy.

Żegluga w prądzie ma unikalne cechy, które zależą od miejsca, w którym się żegluje, siły wiatru i jego kierunku w stosunku do prądu. Mimo że prądy na Morzu Śródziemnym zazwyczaj nie są zbyt silne, warto przed wypłynięciem przestudiować mapy morskie, które pokazują typowe prądy na trasie, a także sprawdzić szczegółową prognozę pogody. Podstawową zasadą jest to, że im mniejszy wiatr i mniejsze fale, tym bardziej prądy, pływy i fale będą wpływać na Twoją łódź. Na wodzie uważaj na boje, zakotwiczone łodzie, łamiące się fale lub inne przeszkody, które prąd musi ominąć, aby zorientować się, gdzie płynie, czy się załamuje i jak silny jest. Prąd może być zarówno twoim przyjacielem jak i wrogiem.

Wiatr prawdziwy, wiatr z prędkością łodzi i wiatr pozorny

Siła prądu morskiego w stosunku do wi atru i ich kierunek będą określać ustawienie i trym łodzi. Cała zasada opiera się na koncepcji - wiatr prawdziwy, wiatr jadący i wiatr pozorny. Wiatr prawdziwy to wiatr, który mierzymy w pozycji stacjonarnej na anemometrze. Wiatr indukowany (wiatr z prędkością łodzi) to opór, jaki stawiamy powietrzu, gdy się poruszamy (na przykład, jeśli poruszasz się 30 km/h przy braku wiatru, wiatr indukowany będzie wynosił 30 km/h). Wiatr pozorny jest kombinacją obu tych sił.

Wiatr pozorny zawsze odchyla się bardziej od dziobu łodzi, a łódź zmienia prędkość w zależności od kursu, którym płynie. Jeśli dodamy do tego fale, gdzie przejście od szczytu fali do zbocza pomiędzy falami dosłownie kopie łódkę, wiatr czołowy zmienia się, a wraz z nim wiatr pozorny. Jest to ważna informacja zwłaszcza dla skipperów, którzy korzystają z autopilota. Nie wykrywa on bowiem rzeczywistego wiatru, a jedynie pozorny i stara się tak zmienić kurs, aby pozorny wiatr wciąż wiał z tego samego kierunku. Może to prowadzić do nieprzyjemnych manewrów z zaskoczenia, zwłaszcza gdy płyniemy z wiatrem w ogon i łódka gybuje.

Jaką żaglówkę weźmiesz na spotkanie z wiatrem, falami i prądami?