Hij kan een vrachtwagen doen kantelen en een jachthaven verwoesten, maar zonder de wind zou er geen beroemde Dalmatische prosciutto of schapenkaas zijn. Volgens de plaatselijke bevolking kan alleen de Bora-wind de plaatselijke ham uitdrogen of zout water over de weiden van het eiland Pug spoelen. De Kroaten hebben geleerd ermee te leven, maar hoe zit het met ons zeilers? Kunnen of moeten we ermee zeilen? En hoe verraderlijk is hij eigenlijk?
Hoe wordt de Bora gevormd en wanneer is hij het sterkst?
De Bora is een dalende (katabatische) wind. Dergelijke winden ontstaan in de bergen wanneer een grote hoeveelheid koude lucht zich ophoopt boven de bergtoppen, waarna de zwaartekracht de lucht langs de hellingen naar beneden begint te trekken naar lagere hoogten - in dit geval, naar zee. Tegen de tijd dat de koude lucht de kust bereikt, , heeft ze een ongelooflijke snelheid bereikt. Hier begint de koude lucht onder de warmere, lichtere lucht te zakken en neemt zenevel op dat door de sterke windvlagen over zee, land en eilanden wordt gevoerd. De Bora waait dag en nacht met min of meer dezelfde intensiteit, maar als het wat rustiger wordt, is dat meestal tussen 12.00 en 15.00 uur. Het gevaar voor zeelieden is dat de Bora plotseling opduikt en met orkaankracht toeslaat - zonder waarschuwing en zonder tijd om zich voor te bereiden. Het gaat ook gepaard met zeer krachtige windstoten.
Met een zware Bora moet altijd rekening worden gehouden, vooral in de herfst en de winter. Hoewel hij ook vaak in de lentemaanden opduikt. Een winterse Bora kan tot een week duren en orkaankracht bereiken. Er zijn zelfs orkanen met snelheden van rond de 300 km/u bekend. Juli en augustus waren vroeger relatief veilige "Bora-vrije" maanden, maar door de klimaatverandering kan daar niet meer op gerekend worden. De laatste jaren kan een hevige Bora worden aangetroffen tijdens het hoofdzeilseizoen, maar in de zomer is meestal binnen drie dagen voorbij en is hij meestal niet zo hevig.
De atmosferische druk heeft ook een effect op de Bora. De massa koude lucht kan worden aangewakkerd door een straalstroom vanaf het vasteland die ontstaat waar hoge en lage druk elkaar ontmoeten. Dit gebeurt op twee manieren. Ten eerste, wanneer hoge druk ontstaat boven de met sneeuw bedekte Dinarische bergen en lage druk ontstaat boven de warmere Adriatische Zee. Ten tweede, wanneer lage druk uit het Zwarte-Zeegebied hoge druk ontmoet rond de Balearen. Op hun ontmoetingspunt ontstaat een sterke stroming die vanaf het vasteland zuidwaarts waait en de koude lucht uit het Dinargebergte met zich meevoert.
Dinarische Alpen, Biokovomassief, Kroatië
Waarom heeft de Bora gevolgen voor Kroatië?
Het Dinargebergte is een 700 km lang geheel van verschillende bergketens dat zich uitstrekt van Slovenië tot Albanië. De bergen omzomen het grootste deel van de kustlijn van Kroatië, wat ideale omstandigheden schept voor een krachtige bora. De belangrijkste boosdoeners zijn de drie bergketens - Velika Kapela, Velebit en Biokovo.
De Velika Kapela Bora kunt u tegenkomen als u vanuit Pula of Rijeka tussen de eilanden van de Kvarner Baai - Krk, Cres, Rab, Prvić en Goli Otok- vaart. De hier regelmatig waaiende harde wind heeft zijn stempel gedrukt op het noordoostelijke en oostelijke deel van de eilanden en beïnvloedt ook de steden Crikvenica en Senj op het vasteland. Wees vooral voorzichtig in de Vinodol Straat tussen het vasteland en het eiland Krk, waar het terrein de Bora versterkt.
De Velebit Straat is een van de regio's met de hevigste winden. Hier teistert de Bora niet alleen het hele vasteland, de kustlijn en het nabijgelegen eiland Pag (dat er praktisch kaal van is), maar ook de Zee van Novigrad, die met de Straat van Velebit is verbonden door de Straat Novska. Deze laatste dient als acceleratiezone voor de Bora, waardoor de wind nog harder gaat waaien.
De beroemde riviera van Makarska wordt op haar beurt geteisterd door de Bora-winden uit het Biokovo-gebergte en de omringende bora's die door rivierdalen of bergpassen waaien. Deze omvatten Šibenik aan de monding van de rivier Krka, Split of Omis. Verder naar het zuiden zien we de Bora vanaf de monding van de rivier de Neretva, die de Straat van Mljet en het schiereiland Pelješac bereikt. Ook Dubrovnik heeft te maken met bora's, maar deze zwakken af naar het zuiden.
Uitzicht vanaf het Velebit-gebergte op de dorre eilanden van Pag, Kroatië
YACHTING.COM TIP: Aan de handvan een kaart of foto's kunt u zien welke gebieden regelmatig door de krachtige Bora-winden worden getroffen.Intense winden hebben het land gestript tot kale rotsen en laten geen grond en planten toe. De eilanden Pag of Prvić zijn hier een goed voorbeeld van.
Zeilen met de Bora
De Bora zal uw maag niet zo van streek maken als sommige andere mediterrane winden. De golven zijn niet erg diep, maar wel kort en ongeschikt om te manoeuvreren. Sterke winden hebben de neiging de boot van het vasteland weg te drijven, wat in het geval van Kroatië meestal betekent naar een eiland. Zorg ervoor dat u niet aan de loefzijde van de Bora vaart, anders kan de wind u op ondiepten of rotsen blazen.
Je zou verwachten dat de ruige kustlijn veiliger is en dat je in meer beschutte baaien zou kunnen schuilen. Maar het tegendeel is waar - niet alleen beschermt zo'n kustlijn je niet, je krijgt ook te maken met onverwachte rukwinden die worden versneld door het versmalde terrein (een soort windkanaal). De Bora stuwt ook waternevel op , waardoor het zicht vermindert en u minder goed kunt navigeren.
Ervaren bemanningen kunnen de zwakkere Bora's bevaren als ze er vertrouwen in hebben, en genieten van een snelle en enigszins adrenalinerijke tocht. De Bora is echter onvoorspelbaar en het zijn de verraderlijke windvlagen die het grootste risico vormen, omdat ze de zeilen kunnen vernielen en ongewenst overstag kunnen gaan.
YACHTING.COM TIP: Over gescheurde zeilen gesproken, dit is ook een van de ongelukken die gedekt worden door de borgverzekering. Het zal u niet beschermen tegen de Bora, maar het zal u een gerust gevoel geven dat uw vakantie niet onnodig duur zal worden.
Aanmeren tijdens de Bora-wind
De Bora maakt het vrijwel onmogelijk om aan te leggen in de noordelijke en noordoostelijke delen van de meeste Kroatische eilanden. Sommige havens hier zijn zelfs niet in bedrijf tijdens de Bora omdat ze niet veilig zijn. De situatie is beter aan de zuidelijke en westelijke kant van de eilanden. Maar wij weten uit eigen ervaring dat men daar niet op kan vertrouwen. In feite kan de Bora tientallen meters klimmen wanneer hij op volle kracht is, en met gemak een eiland oversteken, zelfs met grotere heuvels, en zonder ook maar iets van zijn kracht te verliezen. We zijn overal sterke windvlagen tegengekomen, van Cres tot Mljet en aan de kanten die naar open zee gericht zijn.
Een vervelend feit is dat in het hoogseizoen de veiliger en meer beschutte havens de neiging hebben snel vol te lopen. Daarom is het nooit een slecht idee om bij het plannen van uw route een of twee andere ankerplaatsen als back-up te hebben. In steeds meer jachthavens kunt u uw ligplaats van tevoren online reserveren.
Gelukkig worden de jachthavens van Kroatië uitvoerig behandeld in de legendarische gids - 777 Harbours and Anchorages. Het boek geeft ook gedetailleerde informatie over de jachthavens die door de Bora zijn getroffen. De laatste editie werd gepubliceerd in 2017/18, waarin ook rekening wordt gehouden met de klimaatverandering zoals die van invloed is op de regio.
YACHTING.COM TIP: De Bora wordt zwakker naarmate je verder van land komt. Daarom kan het soms veiliger zijn verder de zee op te varen dan te proberen voor anker te gaan in een onvoldoende beschermde haven. Maar zelfs deze strategie is niet zonder risico's en we zouden het als een laatste redmiddel kiezen. Om uw geheugen op te frissen, bekijk onze artikelen Complete gids voor ankeren en Hoe bereidt u uw boot voor op een stormachtige nacht voor anker.
Beschutting tegen de Bora
West-Istrië is goed beschermd tegen de Bora, zodat de overtocht van Kroatië naar Italië meestal probleemloos verloopt. Ondanks de Bora-wind vanuit het Biokovo-gebergte, vindt u rustiger water in het zuiden van de eilanden Hvar, Brač, Vis en Solta. Dat komt omdat ze verder van het vasteland liggen en de Bora niet zo ruw is als in het Velebit-kanaal.
In de buurt van Zadar wordt de beste beschutting geboden door de goed beschermde baaien van Ugljan en Pasman. Dugi otok profiteert ook van zijn ligging verder landinwaarts. Dankzij de zwakkere borawinden uit de monding van de Neretva zijn ook de zuidelijke kanten van de eilanden Lastovo en Mljet relatief veilig, die ook ten minste gedeeltelijk worden beschermd door het schiereiland Pelješac.
Beschutte baai bij het eiland Lastovo
De Bora kan voorspeld worden
Hij verschijnt uit het niets bij mooi zonnig weer en in tegenstelling tot de Kroatische Jugo/Sirocco, meestal tijdens hogedruk, wanneer de lucht helder is en je niet verwacht dat de weersomstandigheden zullen omslaan. Niettemin wordt de Bora gesignaleerd door grote witte wolken boven de bergtoppen. Isobarische kaarten kunnen ons ook veel vertellen. Zoals we al zeiden, zal de Bora beginnen wanneer hoge en lage druk elkaar ontmoeten.
De meest betrouwbare methode is natuurlijk te letten op de weersverwachting en te luisteren naar lokale radio- en tv-uitzendingen. Zij zullen u waarschuwen voor een grote bora. Helaas kan het gebeuren dat u in de zeestraten te maken krijgt met plaatselijke kleinere borawinden, die niet alleen worden veroorzaakt door drukverschillen maar ook door verschillen in zee- en landtemperatuur. En helaas kan het zijn dat u daarvoor niet wordt gewaarschuwd.
Als u denkt dat noch zeilen noch ankeren volledig veilig is tijdens de Bora, dan hebt u gelijk. We kunnen het zeilen in dergelijke omstandigheden zelfs aan ervaren zeelieden niet op verantwoorde wijze aanbevelen. Daarom eindigen we met een wijsheid van de schipper - als er een bora op zee is, moet je er niet zijn.
PS: We willen u niet onnodig bang maken. In het seizoen kom je zelden bora's tegen die je niet aankunt. Gewoon goed op de voorspelling letten. Maar dat geldt toch altijd als je gaat zeilen?
Met welke boot gaat u naar Kroatië?
Weet je niet wat je moet kiezen? Geef me een belletje.
Lees meer over Kroatië: