Zee van zorg: de groeiende dreiging van oceaanplastic

De oceanen van onze planeet worden geconfronteerd met een ongekende crisis als gevolg van plastic vervuiling die mariene ecosystemen verstoort. Een verscheidenheid aan zeeleven wordt aangevallen, niet alleen door zichtbaar plastic afval, maar ook door minder voor de hand liggende bedreigingen zoals microplastics. Dit probleem vormt een tweeledig gevaar, dat zowel het zeeleven als de menselijke gezondheid beïnvloedt.

De grimmige realiteit is dat elk jaar minimaal 14 miljoen ton plastic zijn weg vindt naar de oceanen. Dit plaatst plastic afval vierkant als de dominante vorm van vervuiling in mariene milieus, goed voor een verbazingwekkende 80% van het zwerfvuil in zee. Dit afval drijft niet alleen op het oceaanoppervlak, maar nestelt zich ook in de diepste geulen. Stranden op alle continenten hebben te maken met deze vloedgolf van plastic, met vooral schadelijke hoeveelheden in de buurt van toeristische hotspots en bevolkte gebieden.

De bronnen van deze verwoesting van het milieu zijn gevarieerd en komen voornamelijk van activiteiten op het land, zoals stedelijke afvloeiing en neerslag.De visserij, maritieme activiteiten en aquacultuur dragen ook bijaan de oceaan. Natuurlijke elementen zoals UV-straling van de zon en oceaanstromingen dragen ook bij aan het probleem door plastic te versplinteren in kleinere deeltjes, bekend als microplastics en nanoplastics, die elk nog kleiner zijn dan een broodkruimel.

Grote delen van onze oceanen zijn in feite opslagplaatsen geworden voor weggegooid plastic, gewoonlijk geclassificeerd als zwerfvuil op zee. Dit zich ophopende afval verandert mariene ecosystemen in een verontrustend tempo en heeft verstrekkende gevolgen voor het milieu.

Plastic, een synthetisch polymeer afgeleid van aardolie, is veelzijdig genoeg voor talloze toepassingen. Verontrustend genoeg is ongeveer de helft van al het geproduceerde plastic bedoeld voor eenmalig gebruik, zoals boodschappentassen, bekers en rietjes. Als deze voorwerpen verkeerd worden weggegooid, vormen ze een groot gevaar voor zowel het milieu als de biodiversiteit.

De onzichtbare bedreiging: Microplastics

Een van de meest verontrustende vormen van plasticvervuiling zijn microplastics. Deze minuscule deeltjes, kleiner dan 5 millimeter, kunnen gemakkelijk over het hoofd worden gezien, maar hebben een onevenredig verwoestende invloed op het leven in zee.

Microplastics ontstaan door de afbraak van grotere plastic voorwerpen of worden opzettelijk gemaakt voor gebruik in cosmetica en industriële toepassingen. Ze komen via verschillende wegen in mariene ecosystemen terecht, waaronder afspoeling van het land, rioleringssystemen en de ontbinding van afval. Zeedieren op elk niveau van de voedselketen, van plankton tot toproofdieren, krijgen deze kleine maar schadelijke deeltjes binnen.

De gevolgen van plasticvervuiling voor het leven in zee zijn ernstig. Het per ongeluk inslikken van deze materialen brengt de gezondheid van zeeorganismen in gevaar, wat kan leiden tot inwendige verwondingen, verstoppingen van de spijsvertering en in extreme gevallen de dood. Naast de fysieke schade kan de bioaccumulatie van plastic resten in de weefsels en organen van zeedieren leiden tot langdurige toxische effecten, waardoor hun voortplantings- en metabolische systemen worden verstoord.

Onze oceanen, die ooit krioelden van leven en schoonheid, vertonen nu de wonden van een ernstige aandoening: plasticvervuiling. Het empirisch bewijs is overtuigend, met hartverscheurende verhalen uit de diepten van de oceanen. De gevallen variëren van een grijze walvis die aangespoeld werd gevonden in Seattle, met zijn maag gevuld met kilo's plastic afval, tot een jonge gewone zeehond in Schotland wiens leven werd afgesneden door een stuk plastic verpakking dat vastzat in zijn spijsverteringsstelsel.

Het alomtegenwoordige plastic afval in onze oceanen vormt een groot gevaar voor een groot aantal zeedieren. Zeeschildpadden behoren tot de meest bedreigde soorten. Deze schildpadden zien plastic zakken aan voor kwallen, een belangrijke pijler van hun dieet, en eten het plastic vaak op. Het resultaat is een verstopping van de darmen die vaak leidt tot een langdurige, pijnlijke dood.

Ook zeezoogdieren zoals zeehonden en walvissen worden niet gespaard van de gevolgen van plasticvervuiling. Ze raken vaak verstrikt in achtergelaten vistuig, ook wel "spooknetten" genoemd, wat leidt tot ernstige verwondingen en soms zelfs de verdrinkingsdood. Ook het inslikken van plastic afval vormt een grote bedreiging. Een goed voorbeeld is het hartverscheurende verhaal van een walvis die dood werd aangetroffen met meer dan 40 kilo plastic in zijn maag, wat de dodelijke effecten van plastic afval in mariene ecosystemen onderstreept.

De gevolgen van plasticvervuiling reiken ver en treffen een groot aantal zeedieren. Van elegante zeevogels tot ontzagwekkende walvissen, talloze dieren krijgen per ongeluk plastic afval binnen of raken erin verstrikt. Tragisch genoeg zien deze dieren plastic vaak aan voor voedsel. Het eten van deze onverteerbare materialen leidt tot ernstige problemen: verhongering, inwendige verwondingen, verminderde mobiliteit en infecties. Bovendien dient drijvend plastic als broedplaats voor invasieve soorten, waardoor de mariene biodiversiteit en het ingewikkelde evenwicht van de voedselketens in de oceanen verder worden gedestabiliseerd.

De schadelijke effecten van plastic in oceanen beperken zich niet tot mariene ecosystemen; ze hebben ook aanzienlijke gevolgen voor de menselijke gezondheid. Opgehoopte microplastics in de mariene voedselketen vinden uiteindelijk hun weg naar onze eettafel, vaak via zeevruchten. Recente studies suggereren dat het inslikken van deze microplastics gezondheidsrisico's voor mensen kan opleveren.

De bezorgdheid gaat verder dan alleen de consumptie van zeevruchten. Er zijn microplastics gevonden in alledaagse dingen zoals kraanwater, bier en zelfs keukenzout. Deze verontreinigende stoffen hebben hun weg gevonden naar de verste uithoeken van onze planeet, waaronder de Arctische wateren. De gevaarlijke chemicaliën die vaak worden gebruikt bij de productie van plastic, waaronder sommige met kankerverwekkende eigenschappen, kunnen het endocriene systeem van de mens verstoren. Deze verstoring kan een groot aantal gezondheidsproblemen ontketenen: ontwikkelingsachterstand, complicaties bij de voortplanting en aandoeningen van het zenuwstelsel en het immuunsysteem.

De aanwezigheid van plastic afval heeft een negatieve invloed op de visuele aantrekkingskracht van toeristische hotspots, wat leidt tot lagere inkomsten uit toerisme.

Toerisme, dat een belangrijke bijdrage levert aan veel economieën, is ook kwetsbaar voor het groeiende probleem van plasticvervuiling. Idyllische locaties die zijn aangetast door plastic afval worden minder aantrekkelijk, wat leidt tot minder bezoekers en dus lagere inkomsten. De financiële last wordt nog groter door de kosten die gepaard gaan met schoonmaken en onderhoud. De gevolgen zijn veelomvattend en hebben niet alleen invloed op het economische landschap, maar ook op de plaatselijke flora en fauna en het emotionele welzijn van zowel bewoners als toeristen.

Onmiddellijke en gerichte actie is cruciaal op meerdere fronten om deze dringende milieuramp aan te pakken. Er moeten stappen worden ondernomen om de productie en het gebruik van plastic voor eenmalig gebruik te beperken en te reguleren. Er moeten bewustwordingscampagnes worden opgezet om de aandacht te vestigen op de destructieve gevolgen van plasticvervuiling voor zowel het zeeleven als de menselijke gezondheid. Daarnaast is het noodzakelijk om recyclinginitiatieven en afvalbeheerstrategieën te verbeteren om ervoor te zorgen dat plastic op de juiste manier wordt weggegooid en uit onze oceanen wordt geweerd.

In de woorden van Sylvia Earle, een bekende zeebioloog en oceanograaf: "Met elke druppel water die je drinkt, met elke ademhaling die je neemt, ben je verbonden met de zee. Het maakt niet uit waar op aarde je woont". Het is onze gezamenlijke verantwoordelijkheid om het mariene ecosysteem te beschermen tegen de gevaren van plasticvervuiling, in het belang van de zeedieren en onze eigen overleving.

De rol van de productie van plastic bij klimaatverandering mag niet over het hoofd worden gezien. De uitstoot van broeikasgassen zoals kooldioxide en methaan vindt niet alleen plaats tijdens de productie, maar ook bij de verbranding van plastic afval. Dit verergert de klimaatverandering en voegt nog een laag complexiteit toe aan het verstrekkende probleem van plasticvervuiling.

Onder de aandacht gebracht door de 2030 Agenda voor Duurzame Ontwikkeling van de VN, is er een onmiddellijke noodzaak om onze oceanen en de biodiversiteit die ze herbergen te beschermen. Deze dwingende richtlijn heeft geleid tot wereldwijde inspanningen, het meest urgent op het gebied van het inperken en elimineren van zeevervuiling, een categorie waartoe helaas ook het alomtegenwoordige zwerfvuil op zee behoort.